Geen nieuwe spelling, wel nieuwe woorden

Op 13 oktober, verschijnt de nieuwe Woordenlijst Nederlandse Taal: het Groene Boekje. Het goede nieuws: de spellingregels zijn niet veranderd. Bovendien bevat het Groene Boekje zo’n 10.000 nieuwe woorden. Wat kunnen we verwachten?

Het belangrijkste punt is dat de Woordenlijst volledig geactualiseerd is. Het bevat zo’n 10.000 nieuwe woorden. Daarbij is bijzondere aandacht gegeven aan Nederlandse woorden uit Suriname en de Antillen. Een pluspunt is verder dat de Woordenlijst beter is afgestemd op de vragen van taalgebruikers. Vaak opgezochte woorden, zoals rechtdoorzee en faciliteren zijn toegevoegd, eenvoudige woorden zijn weggelaten.

10.000 woorden
Wat zijn die 10.000 nieuwe woorden? Dat weten we pas op 13 oktober, maar we kunnen al wel vast even kijken in de Van Dale Online. Per slot van rekening komen de Van Dale en het Groene Boekje uit dezelfde stal. Van Dale Online ververst de woordenschat voortdurend en brengt daar ook verslag van uit. Daarom kunnen we op basis van die verslagen een voorspelling doen; hieronder neem ik de lijst van 2014 als uitgangspunt. Ik onderscheid vijf categorieën: maatschappelijke thema’s, nieuwe technologie, eendagsvliegen, doorzichtige samenstellingen en nog een restgroep. Daar gaan we!

1. Maatschappelijke thema’s
Veel nieuwe woorden reflecteren maatschappelijke thema’s die volop in de belangstelling staan. Zo leverde Groningen ons de gasbeving. De ouderenzorg – of het gebrek daaraan – komt terug in de pyjamadagen. Daar tegenover staat dat het seniorenmoment, dat kleine moment van vergeetachtigheid, ook al op jongere leeftijd kan optreden. Gelukkig kun je op zulke momenten terecht bij de geheugenpoli. De drugshandel zorgt voor woorden als wietzolder en drugsezel, de koeriers die grote risico’s nemen met kleine hoeveelheden drugs op ongebruikelijke plaatsen. En dankzij de actie tegen zwarte piet staat ook de kleurenpiet inmiddels op de lijst.

2. Nieuwe technologie
Onze woordenschat staat voortdurend voor de uitdaging gelijke tred te houden met ontwikkelingen in de technologie. Daar komen woorden als e-scooter, dronepiloot, virtualrealitybril en videochatten uit voort. Contactloos slaat niet op contactarmoede (zoals vriendloos, niet in de selectie), maar op contactloos betalen. Als de lijst voor 2015 wordt ge-update, zal sjoemelsoftware er ongetwijfeld ook bijkomen.

3. Eendagsvliegen
Veel woorden staan even in de belangstelling en sterven dan een zachte dood. Het valleiorgasme (zonder streepje) werd bekend door het boek Alleen voor vrouwen van Marleen Jansen, maar of het over een jaar nog zal bestaan is de vraag. De lokpuber was populair in 2014 vanwege een wetsvoorstel (er waren ook lokbejaarden), maar lijkt ook geen lang leven beschoren te zijn.

4. Doorzichtige samenstellingen
Dat is de minst interessante deelverzameling. Veel woorden in de lijst zijn direct te herleiden tot de samenstellende delen. Zo is een goedkopestoelenmaatschappij, tsja, een prijsvechter die goedkope tickets aanbiedt. Lotgenotencontact is er ook zo eentje, het enige bijzondere eraan is dat er zoveel lotgenoten (van verschillende pluimage) zijn die contact zoeken. Ik begrijp ook wel dat niet elk gesprek aan de keukentafel een keukentafelgesprek is, maar is dat een reden om het woord op te nemen?

5. Onclassificeerbaar
Dat is de leukste categorie: woorden waarvan je denkt: ‘Huh? Wat is dat?’ Ik had dat bijvoorbeeld bij het woord juichaapje: dat blijkt een vondst te zijn van NOS-correspondent Chris Ostendorf voor overenthousiaste burgers of politici. En wat is een koekwous? Dat vraag ik me niet alleen af, de Zutphense politierechter mr. Van Lookeren Campagne wist het ook niet. Maar hij heeft het wel opgezocht, want hij moest oordelen over een belediging van een dertigjarige Winterswijker. Die had een politieagent ‘vuile koekwous’ genoemd. De rechter kwam erachter dat ‘koekwous’ zoiets als mafketel betekende. “Het hoeft dus niet meteen een belediging te zijn, maar in combinatie met het woord ‘vuile’ is het dat wel”, zei hij. Het leverde – in combinatie met een aantal andere delicten – veertig uur werkstraf op, gecombineerd met een voorwaardelijke celstraf van twee weken, toezicht van de reclassering en een begeleiding door het centrum voor verslavingszorg De Grift. Dus denk twee keer na voordat u het woord koekwous gebruikt.