Een huis kopen lijkt vaak een hordenloop; de hindernissen volgen elkaar in een hoog tempo op. Maar de laatste horde is soms bijna onneembaar: de hypotheekakte is voor veel Nederlanders burgers een vrijwel onleesbaar document. Een aantal onderzoekers van de Universiteit Utrecht (UU) onderzocht in opdracht van Vereniging Eigen Huis of het beter kon.
De onderzoekers (Leo Lentz, Marloes Herijgers en Erik van der Spek) bekeken 42 hypotheekaktes van 21 hypotheekverstrekkers. De teksten zijn geanalyseerd met behulp van het programma T-scan, een software-instrument voor de analyse van de complexiteit van Nederlandse teksten. T-scan analyseerde de teksten op woordmoeilijkheid, zinscomplexiteit en informatiedichtheid. In alle categorieën scoren de hypotheekaktes hoog. Een sprekend voorbeeld is de zinscomplexiteit: zo bevatten de deelzinnen van de hypotheekaktes gemiddeld 19,6 woorden per deelzin. Geen enkel ander genre komt daarbij in de buurt: het op één na moeilijkste genre, onderzoeksartikelen, bevat gemiddeld 13,2 woorden per deelzin.
Jargon
Naast deze kwantitatieve analyse voerden de onderzoekers een expertanalyse uit. Daarbij kropen ze in de huid van de lezer en gingen na welke problemen die tegenkomt. Eén daarvan is het jargon: denk aan woorden zoals schuldenaar, geldgeefster, comparanten, dadingen, inpandgeving, kwijting en vervreemding. Hieronder vallen ook uitdrukkingen als vestiging van een beperkt recht of onherroepelijke volmacht met het recht van substitutie. Veel uitdrukkingen zijn ontleend aan het Burgerlijk Wetboek, dat ondanks verschillende herzieningen zijn 19de-eeuwse wortels niet verloochent.
Zinslengte
Uit de analyse van T-scan bleek al dat de zinslengte in de aktes tamelijk extreem is. Zinnen van 40, 50 woorden zijn geen uitzondering; een van onze systeembanken brak het record met een zin van 130 woorden. Daarnaast bevatten de aktes de nodige tangconstructies, lijdende vorm, naamwoordstijl, voorzetselconstructies en onnodige hulpwerkwoorden. Al deze problemen kunnen door een deskundige redactie verholpen worden.
Revisie
Tot slot gingen de onderzoekers na hoe de lezers een revisie van de hypotheekakte waarderen. Bij een onderzoek bij 109 proefpersonen bleek dat een revisie zorgde voor 12% beter begrip: van 57% naar 69%. Dat is weliswaar een verbetering, maar een begrip van 69% is nog steeds niet hoog. Daarom willen de onderzoekers samen met de Vereniging Eigen Huis, een aantal banken en vertegenwoordigers van het notariaat en de AFM nagaan hoe het beter kan.
Een artikel over dit onderzoek werd gepubliceerd in Tekstblad 2, 2018