Na de recente ontwikkelingen binnen Forum voor Democratie fladdert de uil van Minerva maar wat rond en is hij inmiddels heel wat minder steady dan in het voorjaar van 2019, toen Thierry Baudet zijn bekende overwinningsspeech hield na de Provinciale Statenverkiezingen. Je zou dan ook bijna vergeten dat Baudet ons met die speech iets bijzonders leerde: overtuigen zonder duidelijke standpunten of argumenten is mogelijk! Collega Henri Raven deed toentertijd met onderstaande column uit de doeken hoe dat kan. Oordeel vooral zelf of je Baudets voorbeeld met de kennis van nu nog zou volgen; een interessante strategie is het in ieder geval.

Veel praten en weinig zeggen. Volkomen in het midden laten waar je het nu eigenlijk over hebt of je publiek effectief overbluffen door in een taal te spreken die het niet begrijpt. Zomaar wat zaken die we kunnen leren uit het politieke debat en uit Thierry Baudets overwinningsspeech in het bijzonder. Overtuigen zonder duidelijke standpunten of argumenten, het kan klaarblijkelijk. Maar hoe?

Als je in discussie gaat, neem je natuurlijk geen standpunt in. Dat kan. Hele provinciale verkiezingsprogramma’s zagen we de revue passeren, zonder dat die ook maar één heldere stellingname of standpunt bevatten. Dat soort posities maakt je kwetsbaar. Je zou er immers zomaar aan gehouden kunnen worden als je een duidelijke mening hebt. En als die niet meteen aanvaardbaar is, moet je ook nog over de brug komen met argumenten. Daarmee zet je de deur wagenwijd open voor mogelijke kritiek.

Nee, doe dan liever als Thierry Baudet: zeg gewoon luid en duidelijk dat je heldere standpunten hebt, maar neem die vooral niet in. Tover liever nog een uil van Minerva uit de hoge hoed die het zicht op waar je echt voor staat ontneemt.

Overdrijf!

Als je onverhoeds toch een standpunt inneemt, blaas dat dan vooral flink op. Overdrijf en overdrijf sterk! Hoed je voor enige nuancering. Het zou je publiek op de gedachte kunnen brengen dat de situatie wellicht iets anders (en genuanceerder) ligt dan je voorstelt.

Neem ook hier vooral een voorbeeld aan Baudet. Beschrijf je wildste fantasie en verwoord deze eerst en vooral op dreigende toon: “Net als al die andere landen van onze boreale wereld worden we kapotgemaakt door de mensen die ons juist zouden moeten beschermen. We worden ondermijnd door onze universiteiten, onze journalisten. Door de mensen die onze kunstsubsidies ontvangen en die onze gebouwen ontwerpen. En vooral worden we ondermijnd door onze bestuurders.”

Kapotgemaakt, ondermijnd (tweemaal): jongens het is twee voor twaalf!

Veeg alles op één hoop!

Mocht het onverhoopt toch zo ver komen dat je werkelijk gaat argumenteren, ga dan voor de kwantiteit: noem vooral veel argumenten of doe in ieder geval veel beweringen. Of ze nu houdbaar zijn of niet. Als je op de kwaliteit van je betoog gaat letten, vind je misschien helemaal niets. Zorg er gewoon voor dat je het publiek met beweringen overstelpt. Nog een keer Baudet dan: “Wij hebben meerdere ijstijden overleefd, we hebben mammoeten gevloerd, wij zijn dragers, wij zijn erfgenamen van de grootste beschaving die ooit heeft bestaan.”

Niemand zal het in zijn hoofd halen zich daadwerkelijk een voorstelling te maken van een mannetje dat met zijn knuppel een mammoet vloert. Het gebezigde, ronkende idioom doet zijn werk. Het beeld is gezet en we laten ons overweldigen door de beweringen.

Overtuigen in plaats van overreden

Zoals gezegd: deze aanpak lijkt te lonen. Kijk maar naar de score van Baudets partij: veel mensen lieten zich overreden door zijn bombast. Met overtuigen of argumenteren heeft het echter bar weinig te maken. Er is geen sprake van standpunten; geen bewering wordt onderbouwd met argumenten.

Als jij niet alleen wilt praten, maar ook echt iets zinnigs wilt zeggen, en als het je doel is je publiek te overtuigen, doe dit dan allemaal niet. Laat zien dat jij weet hoe je op een redelijk manier het debat aangaat:

• Presenteer je standpunt in heldere bewoordingen.
• Zorg dat je kunt waarmaken wat je beweert.
• Kies argumenten die bestand zijn tegen kritiek.

Henri Raven

Dit artikel verscheen eerder in aangepaste versie bij Intermediair.