Het is maandagochtend, ik kom op kantoor aan. Mijn blik valt op de vaatwasser, vol schone vaat. “He, vervelend, de vaatwasser moet nog worden uitgeruimd”, zeg ik tegen mijn collega. We staan er beiden wat twijfelachtig bij. Wie van ons gaat dat nu doen? Zo’n passief geformuleerde zin hoor ik niet alleen als grap op kantoor, maar kom ik ook vaak tegen in teksten. Waarom eigenlijk?

Actieve vs. passieve zinnen: wat is het verschil?

Laten we eerst eens bekijken wat een passieve zin onderscheidt van een actieve zin. In een passieve zin blijft het onduidelijk wie wat doet, terwijl je dit bij een actieve zin wel bekend is. Een voorbeeld van een passieve zin is ‘Het overleg wordt ingepland’. Of: ‘De moeder van betrokkene wordt gebeld’. Het is duidelijk dat er iets gebeurt, maar niet wie dat doet. Maak je deze zinnen actief, dan krijg je: ‘Ik plan het overleg in’ of ‘Mijn collega belt de moeder van betrokkene’. Zo’n zin is veel duidelijker.

De belangrijkste redenen op een rij

Er zijn verschillende redenen om passieve zinnen te formuleren:

1) Je wilt geen verantwoordelijkheid nemen. Deze reden zie je terug in het voorbeeld van de vaatwasser. Je kunt de passieve zin heel strategisch inzetten. Met het idee: als ik nou alleen de taak noem en niet zeg wie het doet, kom ik onder de taak uit. Misschien pakt iemand anders deze dan wel op.

2) Je wilt professioneel klinken. Veel mensen vinden het minder professioneel om ‘ik’ of ‘wij’ te schrijven. Ze schrijven liever ‘Het huisbezoek wordt gedaan’, dan ‘Collega X en ik gaan op huisbezoek’. Maar eerlijk is eerlijk: de tekst wordt er wel vager van. En een tekst vol passieve zinnen leest een stuk minder prettig.

3) Je legt liever de nadruk op de actie dan op de uitvoerder. ‘Uw koffie wordt bereid’ klinkt nu eenmaal beter dan ‘Het koffiezetapparaat bereidt uw koffie.’ Het is niet echt relevant om te benoemen wie deze actie uitvoert.

4) Je weet niet wie de actie uitvoert. Bijvoorbeeld in de zin: ‘Mijn fiets is gestolen’. Je weet nog niet wie het heeft gedaan, maar wilt wel melding van maken van de gebeurtenis.

Wel of niet gebruiken?

Twijfel je of je een passieve zin moet gebruiken? Vraag jezelf dan af:

• Is het duidelijk wie iets doet?
• Moet je dat benoemen? Of wil je bewust vaag blijven?

En denk na over de consequenties van de passieve zin. Uiteindelijk moet die vaatwasser toch écht worden uitgeruimd. Ik roep even een collega.

Benieuwd hoe je je teksten actiever formuleert en begrijpelijker maakt? Bekijk dan onze training Schrijven op B1-niveau.