Politici die zich in hun taalgebruik welwillend en sociaal opstellen, worden positiever beoordeeld. Dat blijkt uit een onderzoek naar het woordgebruik van leden van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden. Samenwerking, betrokkenheid en vertrouwen zijn begrippen die hoog scoren. Je vraagt je bijna af waarom politici nog zo veel ruzie maken.
Canadese en Duitse onderzoekers analyseerden een kleine twintig jaar debatten (1996-2014) van het Huis van Afgevaardigden. In totaal ging het om zo’n 124 miljoen woorden. Ze lieten deze woorden door een computer analyseren, waarbij ‘sociale’ woorden gemarkeerd en geteld werden. Vervolgens gingen ze na of veranderingen in het taalgebruik ook effecten hadden op de populariteitsscore van de politici. Dat bleek inderdaad zo te zijn. Vooral woorden als zachtmoedig, betrokken, opleiden, bijdragen, bezorgd, geven, tolereren, vertrouwen en samenwerken hadden een positief effect.
Terror-oehoe
Hoe zou dat in Nederland zijn? Daar heb ik geen systematisch onderzoek over kunnen vinden, maar er zijn wel aanwijzingen die in dezelfde richting wijzen. Zo worden bijvoorbeeld Alexander Pechtold en Mark Rutte vaak geprezen om zowel hun taalgebruik als hun debattechniek. Hoewel het daarbij vooral om de helderheid van hun betoog gaat, valt daarnaast op dat het allebei sprekers zijn die graag de positieve kant van een zaak benadrukken. Zeker Mark Rutte zoekt eerder de verbinding dan de confrontatie. Maar daar staat tegenover dat Geert Wilders ook vaak in de top-drie van de beste sprekers opduikt, en die vertegenwoordigt toch een andere kant van het spectrum. In zijn taalgebruik zijn conflict en controverse centrale elementen. Als hij iets lelijks over zijn tegenstander kan zeggen (“U bent de terror-oehoe van de Nederlandse politiek”, tegen Pechtold) zal hij dat niet laten.
11 september en MH17
De score van de Amerikaanse politici piekte na de aanvallen op de Twin Towers op 11 september 2001. Dat is in lijn met de verwachtingen: de aanvallen riepen op tot eensgezindheid en het opzij zetten van de partijpolitieke verdeeldheid, en dat kwam terug in hun taalgebruik. Op een vergelijkbare manier kreeg Frans Timmermans, ook een veel geprezen spreker, veel lof na zijn toespraak voor de VN-Veiligheidsraad na het neerschieten van vlucht MH17. Daarbij ging het overigens niet in de eerste instantie om ‘sociale’ woorden, maar veel meer om de emotionele lading van zijn toespraak. Maar betrokkenheid was ook in zijn geval duidelijk zichtbaar.
Tweedehands auto
Je kunt ook anders naar het taalgebruik van politici kijken. Een curieus voorbeeld dat ik in mijn zoektocht tegenkwam, is een onderzoek onder een kleine 500 autoverkopers met als vraag: “Van welke politicus zou je een tweedehands auto kopen?” Jan Marijnissen (het onderzoek is al weer wat ouder) kwam als beste uit de bus: volgens de verkopers is hij “echt en authentiek en spreekt de taal van de kiezer.” Heel laag scoorde daarentegen de toenmalige minister-president Jan Peter Balkenende. De verkopers vonden hem weliswaar deskundig, gedegen en vriendelijk, maar, aldus één respondent, “hij zou de motorkap opendoen en in sneltreinvaart technische details op gaan sommen.”
