Bij universiteiten en hogescholen is blended learning een lang gekoesterde wens, maar de werkelijkheid is vaak weerbarstiger. De ambities zijn hoog: veel opleidingen en instellingen willen voor 2020 40% of meer van hun onderwijs blended aanbieden. Hoe pakken ze dat aan, welke valkuilen moeten ze omzeilen en welke successen zijn er inmiddels geboekt? Drie voorbeelden uit de praktijk.
De termen e-learning, online onderwijs en blended learning zingen al zo’n 20 jaar rond in het hoger onderwijs. Daarbij spelen allerlei motieven een rol, nobele en minder nobele. Aan de ene kant willen veel docenten en ontwikkelaars het onderwijs uitdagender, interactiever en eigentijdser maken. Aan de andere kant zien vooral bestuurders mogelijke bezuinigingen door colleges online te zetten en te besparen op de inzet van docenten.
Inmiddels is het wel duidelijk dat het online zetten van bestaand onderwijs weinig oplost. Een saai college wordt nog veel saaier als je het online bekijkt (hoewel je dan wel kunt doorspoelen). En het kan handig zijn om onderwijsmateriaal en PowerPointpresentaties online aan te bieden, maar dan toch vooral als aanvulling op het reguliere onderwijs – niet in plaats daarvan. Blended onderwijs vergt een eigen didactiek, en pas als die goed is doordacht kun je de juiste middelen kiezen.
Een betere aanpak is die van de ‘flipped classroom’, een aanpak die aan populariteit wint. Je kunt ‘flipped classroom’ vertalen met ‘omgekeerde klas’. In een ‘gewone’ klas krijgen de leerlingen of studenten het onderwijs (de instructie) in de klas, hun huiswerk doen ze buiten de lestijd. In een ‘flipped classroom’ is dat andersom: de studenten krijgen de instructie online, de opdrachten doen ze gezamenlijk. Dat spaart tijd, als we ervan uitgaan dat het geven van de instructie minder tijd kost dan het maken van de opdrachten. De docent speelt dan de rol van tutor/begeleider en kan direct ingaan op de problemen van de studenten.
Een vereiste is dan wel dat de instructie op een goede manier online kan worden aangeboden. Een sector waarin ze daar al ver mee zijn gevorderd, is het universitair medisch onderwijs. De aard van het onderwijs – leren om zieke mensen te onderzoeken – leent zich heel goed voor instructiefilms. Op www.medischonderwijs.nl zijn bijvoorbeeld meer dan 1.000 e-learning beschikbaar, waarvan er 600 vrij toegankelijk zijn.
De Hogeschool Utrecht (HU) zet in op het thema ‘een leven lang leren’. Daarbij gaat het om bij- en herscholing van professionals, iets wat inmiddels al een derde van de omzet van de HU uitmaakt. Uitgangspunt daarbij is blended learning, een combinatie van online leren, contactonderwijs en leren op de werkplek. De betrokkenheid van de docenten is hoog. Dit heeft geresulteerd in het vaststellen van 14 ontwerpcriteria voor nieuw onderwijs, waarbij het werken met leerteams, co-creatie en blended learning hoog scoren. De HU heeft een eigen leeromgeving laten ontwikkelen – de Hogeschool Utrecht Blended Leeromgeving (HUBL), waarbinnen docenten vrij eenvoudig hun blended onderwijs kunnen vormgeven.
Een laatste voorbeeld is de inzet van e-learning bij taalvaardigheidsondersteuning in het hoger onderwijs. Eind vorig jaar heeft Annemijn Pasman daar voor Hendrikx Van der Spek een onderzoek naar gedaan. Uit dit onderzoek komt naar voren dat het hoger onderwijs e-learning nog niet vaak inzet om de taalvaardigheid te ondersteunen. Een van de systemen waar hogescholen wel mee werken, is Hogeschooltaal, een onlineprogramma voor zelfstudie en toetsing van de Nederlandse taal. Maar hogescholen en universiteiten zijn nog op zoek naar e-learning of andere vormen van ondersteuning die verder gaan dan grammatica en spelling. Daarbij valt bovendien op dat veel instellingen bezig zijn het wiel opnieuw uit te vinden. Van elkaar leren – niet alleen tussen instellingen, maar soms zelfs ook binnen instellingen – lijkt niet het sterkste punt van het hoger onderwijs te zijn.
Erik van der Spek
11 | 04 | 2016 | door: Willem Hendrikx