Ik heb hier een brief voor mijn moe-oeder…

Wanneer heb ik voor het laatst een echte brief gehad? Ik bedoel dan niet een zakelijk ‘schrijven’ van een verzekeraar of gasleverancier, of een brief in een blauwe envelop. Maar gewoon een brief van een persoon gericht aan mijzelf, geprint, getypt of zelfs handgeschreven in een envelop zonder voorgedrukte afzender erop, maar dan wel weer met een echte, handgeplakte, of nog persoonlijker, ‘mondgelikte’ postzegel. In ieder geval lang geleden.

Digitale boodschap

Persoonlijke boodschappen worden nog steeds geschreven, maar ze leiden meestal een digitaal bestaan. Liefde, geluk, extase, haat, nijd en boosheid worden verstuurd via mail, whatsapp of andere boodschappersdiensten; de ouderwetse drager van de brieftekst, papier, is nu vooral in gebruik voor formelere boodschappen. Maar ook deze formele berichten verdwijnen steeds meer naar internet. Binnenkort is zelfs de blauwe envelop verleden tijd.

Roman in e-mail

In de literatuur heeft de brief nog steeds zijn vaste plaats behouden, van de 18e eeuwse briefroman (Sara Burgerhart) tot de brievenboeken van Gerard Reve. Het grootste monument voor de (literaire) briefkunst is de autobiografische reeks Privé-domein van uitgeverij De Arbeiderspers. Maar de roman in e-mails bestaat al (bijv. Ter Navolging Kees ’t Hart) en de benaming e-mailroman is al gemunt.

Brieven als symbool

Toch heeft ‘de brief’, als symbool van een persoonlijke boodschap, zijn betekenis in onze cultuur nog niet verloren. Langzaam wordt het een archetype, dat zich als standaard heeft vastgezet in vooral de populaire cultuur.

Zo is er de brief als handreiking naar de onbereikbare (want dode) geliefde. André Hazes liet een eenzame jongen zelfs via een vliegertouw een brief sturen aan zijn moeder in de hemel:

Ik heb hier een brief voor m’n moeder
Die hoog in de hemel is
Deze brief bind ik vast aan m’n vlieger
Tot zij hem ontvangt, zij die ik mis

The Opposites schrijven in Brief aan jou ook aan een dode (vader):

waddup ouwe
hoe gaat het met je
ik wou alleen maar effe storen om te vragen hoe het gaat
en om te praten met je
ik kan niet bellen want je bent niet meer hier
dus ik probeer je te bereiken met ‘n pen en papier

Meestal is de brief een liefdesuiting voor een geliefde die afwezig, ver weg en onbereikbaar is. Gers Pardoel:

Lieve Louise ik heb een brief geschreven
Uit het diepst van m’n hart
Ik hoop dat je hem wilt lezen
Misschien kunnen jij en ik ooit eens daten
Of naar een pretpark
Of samen uit eten

Bløf spekt de postbode in het loflied op de brief Liefs uit Londen,

Maar zij stuurt me kaarten uit Madrid
En uit Moskou komt een brief
Met de prachtigste verhalen
En God, wat is ze lief

En K3 correspondeert zelfs op vorstelijk niveau:

Liefste Maxima
Ik stuur jou deze brief
Om je te feliciteren
Liefste Maxima
Je bent vast kei verliefd 
Op die hartendief van jou .

Eigenlijk wordt de brief steeds romantischer. Er worden minder (echte) brieven geschreven, maar als symbool wordt de brief steeds belangrijker.

Why don’t you write me
I’m out in the jungle
I’m hungry to hear you.

(Simon & Garfunkel)

Willem Hendrikx, trainer en adviseur