Merkeln

We hebben nog vijf maanden te gaan, maar de Duitse verkiezing voor jeugdwoord van het jaar is in volle gang. Op de eerste plaats staat merkeln, met als betekenis ‘Treuzelen en geen beslissing nemen’. Met dank aan Angela Merkel, uiteraard. Wat is merkeln voor woord, en hebben wij ook zoiets?

Eponiemen
Merkeln is een voorbeeld van een eponiem, een eigennaam die ingang vindt als zelfstandig naamwoord of als werkwoord. Daar zijn talloze voorbeelden van: denk aan de zeppelin, afgeleid van de eigennaam graaf Ferdinand von Zeppelin. Andere voorbeelden zijn saxofoon, diesel en eenheden als newton of watt. Ewoud Sanders heeft er een groot aantal verzameld in zijn Eponiemenwoordenboek.

Lynchen
Eponiemen die als werkwoord dienst doen, zijn wat minder talrijk. Het woord lynchen is een goed voorbeeld: er zijn zelfs drie mogelijke naamgevers (Charles Lynch (1736–1796), William Lynch (1742–1820) en James Lynch Fitzstephen (15e eeuw). Eigentijdser zijn eponiemen die naar de bedenker van een dieet verwijzen: Sonjabakkeren en Montignaccen.

Ibrahimovic
De voetballer Zlatan Ibrahimovic is ook vereeuwigd in een werkwoord dat van zijn naam is afgeleid: het eponiem ‘zlatanera’ (domineren) is opgenomen in het Zweedse woordenboek. Het woord werd voor het eerst gebruikt in een satirisch programma op de Franse televisie. Daarna werd het zo populair in Zweden dat het ook terug kwam in de top-10 voor het woord van het jaar.

Belubberen
Zijn er meer politici die het tot eponiem hebben gebracht? Jazeker. De bekendste is de Franse politicus Jean-Baptiste Colbert, die voortleeft in het naar hem genoemde jasje. Maar als werkwoord? Er schiet mij één voorbeeld te binnen: Ruud Lubbers. In 1983 bedacht PvdA-policitus Marcel van Dam het woord belubberen, in een verhaal over tuinman Flip die elk jaar een tientje minder in zijn loonzakje vond. Lubbers was not amused, maar belubberen heeft het woordenboek gehaald (met als betekenissen 1) belazeren en 2) onvoldoende informeren).