We weten niet wat het is, maar we hebben wel een naam bedacht

Benoemen is vaak de eerste stap op weg naar kennen. Een nieuwe diersoort, een meteoriet die ons op grote afstand passeert, een onbekende stof: ze krijgen een naam, zodat we weten waarover we praten. Soms is naamgeving ook een manier om het onbekende te bezweren, om betekenis te geven aan verschijnselen die we niet begrijpen. Maar als we dat op ziektes gaan toepassen, ontstaat er verwarring. Op z’n minst.

Er waart een epidemie door Nederland en het is niet Ebola. Een miljoen Nederlanders, zo blijkt uit een artikel in NRC Handelsblad, heeft last van vage kwalen en klachten: hoofdpijn, lage rugpijn, prikkelbare darmen en moeheid. Eén van de drie patiënten in de wachtkamer bij de dokter heeft dit soort klachten – tot wanhoop van patiënt en huisarts. Ondanks allerlei tests, diagnoses en doorverwijzingen hebben de artsen geen idee van de oorzaak.

SOLK

Maar er is één lichtpuntje: de aandoening heeft in elk geval een naam. We noemen hem SOLK, wat staat voor Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten. Een prachtig acroniem, briljant in zijn nietszeggendheid. We hebben nog steeds geen idee van de oorzaken, maar dat hoef je de patiënt niet te zeggen. Nee: u heeft SOLK. Nu maar hopen dat de verzekering die naam ook erkent, want SOLK-patiënten slikken jaarlijks voor gemiddeld 3.000 euro aan medicijnen. Per persoon.

Is SOLK misschien psychisch? Dat is de verkeerde vraag, aldus psycho-fysioloog Van Houten in NRC Handelsblad: “Het is lichamelijk én psychisch, en ook de omgeving speelt een rol. Het is een bio-psycho-sociaal probleem.” Wat weer een andere manier is om te zeggen: we hebben eigenlijk geen idee.

Acroniemen en ziekte

SOLK bevindt zich in goed gezelschap. Veel ziektes hebben een acroniem als naam. Bekend zijn ALS (Amotryfale Laterale Sclerose), AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome) en CARA (Chronisch Aspecifieke Respiratoire Aandoeningen). Bij de meeste ziektes is de afkorting de naam geworden, net als bij HEMA; niemand weet meer waar de individuele letters voor staan. Dat geldt niet voor obscure ziektes zoals het POEMS-syndroom, het CHARGE-syndroom of de aangeboren afwijking PANDAS (ik bespaar u even de volledige namen).

Het is dan ook niet zo gek dat veel mensen denken dat achter elk acroniem een ziekte verscholen zit. Dat bleek onlangs uit een onderzoek onder 2400 Amerikanen naar de kennis van technologiebegrippen: 11 procent denkt dat HTML een seksueel overdraagbare aandoening is. En misschien is dat ook wel zo…