De dans rond het woord van het jaar

Elk jaar zijn er weer verschillende verkiezingen van het woord van het jaar. Onze Taal is het eerste, maar Van Dale biedt de mogelijkheid in zes categorieën te stemmen. Verder hebben nog het lelijkste woord van het jaar (Weg met dat woord!) en het weerwoord van het jaar. Wat valt er af te leiden uit de oogst?

De woorden en de dingen
Allereerst valt op dat het moeilijk is om onderscheid te maken tussen het woord en het ding dat het benoemt. Zo staat plezierjacht (geen boot, maar de jacht op dieren) hoog in de top-tien van de stomste woorden van 2015. Maar is dat vanwege het woord of omdat tegenstanders tegen de jacht zijn? Hetzelfde geldt voor vluchtelingenhek: tegen het woord is niet zo veel in te brengen, tegen het verschijnsel des te meer. In 2014 was rampvlucht het woord van het jaar (bij Onze Taal): op zich ook geen opvallend woord, maar wel in het perspectief van vlucht MH17.

Negatief en positief
We hebben woorden van het jaar en woorden die we nooit meer willen horen. Maar dezelfde woorden komen in beide lijstjes voor. Zo staan selfie en participatiesamenleving – beide eerder Woord van het jaar – nu in de lijst met de tien stomste woorden. Blijkbaar vervelen modieuze termen ons snel. Het woord selfiedode staat daarentegen weer in de shortlist voor Woord van het jaar (Van Dale): het slaat op mensen die om het leven komen in hun poging een selfie te nemen. Om die reden is het in dierentuinen verboden om een selfie te maken met een tijger of beer (zie #berenselfie of #tijgerselfie).

Samenstellingen
De lijsten bevatten verder veel samenstellingen waarvan de meeste een kort leven beschoren zal zijn. Vluchtelingenhek is er zo een, maar ook welkomstwinkel staat op de lijst. Dat is een initiatief van het Rode Kruis: de welkomstwinkel zamelt kleding in en maakt er pakketten van voor asielzoekers. Ook een poortjesspringer (het gaat hier om de poortjes op NS-stations) klinkt een beetje als een eendagsvlieg.

Weerwoorden
De verkiezing voor het weerwoord van 2015 is nog in volle gang, half december wordt de uitslag verwacht. Eerdere winnaars waren plaknacht (2012), wolkenwak (2013) en knijpzonnetje (2014). Op de lijst voor 2015 staan onder andere kacheldag, borstenwolken, jojo-zomer en formule1-bui. De verkiezing is een initiatief van Meteo Group Weer en Omroep Gelderland.

Groningse woorden
Wat al wel duidelijk is, is het Groningse woord van 2015. De verkiezing hiervoor werd al in maart (!) gehouden (het blijven eigenzinnige types). En nee, er stond geen enkel aardbevingswoord bij. De genomineerde woorden waren rekkertje (elastiekje), mishottjen (mislukken), japperd (deugniet), miesgaster (mispunt) en raif/raive (gereedschap). Mishottje is met 35% (1400 stemmen) gekozen tot
t Schierste Grunneger Woord.