Lijstjes tegen de chaos in je hoofd

Vorige week heeft de Chinese president Xi Jinping zijn ‘Vier allesomvattende principes’ onthuld. Zijn lijstje sluit hij aan bij een rijke traditie: zo had president Deng ‘De Vier Moderniseringen’ en Hu Jintao ‘De Acht Eerbaarheden en de Acht Schaamtes’. Maar de Chinese leiders staan niet alleen in hun liefde voor lijstjes. Wat maakt een genummerd lijstje zo onontkoombaar?

“Ze is een lijstjesjunk: alle to-do’s en wat ze verder niet mag vergeten, schrijft Bonnie op gekleurde Post-it notes die overal in haar huis hangen.” Dit is de opening van een blog met als titel Liefde voor lijstjes. “Een paar jaar geleden nam de chaos in mijn hoofd iets te grote proporties aan”, zegt Bonnie. “Tijd voor maatregelen dus! Ik startte een nieuwe gewoonte: lijstjes maken. Op speciale zelfklevende super sticky notes schreef ik alles, maar dan ook álles op. Daar waren dan de orde, het overzicht en de rust. En van het doorstrepen van een actie, daar word ik toch zo gelukkig van.”

Godsdienstige lijstjes

Bonnie bevindt zich in goed gezelschap. Niet alleen communistische leiders maken graag lijstjes, ze liggen aan elk systeem van enige betekenis ten grondslag. Het christendom heeft niet alleen de tien geboden, maar ook de twaalf apostelen, de zeven heilige sacramenten en de vijf heilige wonden (vier stigmata en een speerwond als bonus). Het boeddhisme kent het achtvoudige pad en de vier nobele waarheden. De islam heeft de vijf zuilen (de geloofsbelijdenis, de rituele gebeden, het geven van aalmoezen, de vasten en de pelgrimstocht naar Mekka). Net als de lijstjes van de Chinese leiders geven ze een bevredigend gevoel van volledigheid. We hebben vier nobele waarheden, vijf zuilen en tien geboden, niet meer en niet minder. Het is natuurlijk fantastisch om een compleet wereldbeeld in vijf of vijf items te kunnen vatten – en het is ook nog gemakkelijk te onthouden.

Boektitels

Ook buiten het sacrale domein zijn genummerde lijstjes populair. We hebben drie koningen, vier windstreken, zeven wereldwonderen en ga zo maar door. Veel boektitels maken gebruik van zo’n lijstje. Bekend is The Seven Habits of Highly Effective People van Steven Covey, maar er zijn er veel meer. Ik vond onder andere De dertien satanische bloedlijnen, De zestien lusten, De negentien treinen naar Sobibor en De twintig gezichten van de schepping. Er bestaat zelfs een website met de URL www.lijstjes.info, met als motto ‘investeer in innerlijke verrijking’. Daar vind je lijstje als ‘Acht tips voor het omgaan met liefdesverdriet’.

The Four Pests

Terug naar China. Binnen de communistische partij was Mao de grondlegger van de lijstjes, wat hij weer ontleende aan de Confucianistische traditie. Zo kent Confucius speciaal voor vrouwen de drie gehoorzaamheden en de vier deugden (een vrouw is als dochter gehoorzaam aan haar vader, als vrouw aan haar man en als weduwe aan haar zonen). Mijn favoriet is de campagne tegen ‘The Four Pests’, de vier ongedierten: vlooien, muggen, ratten en mussen (die het graan zouden opeten). Deze campagne begon in 1958 als een aanloop naar de Grote Sprong Voorwaarts. De complete bevolking werd hierbij gemobiliseerd. Het uitmoorden van mussen leidde tot een ernstige verstoring van de ecologische balans, omdat insecten de oogsten opaten bij gebrek aan natuurlijke vijanden. Allemaal dankzij lijstjes.